Bài hát “Giọt Mưa Thu” và cuộc đời “vạn cổ sầu” của nhạc sĩ Đặng Thế Phong

0
1548

Bài hát “Giọt Mưa Thu” được nhạc sĩ Đặng Thế Phong sáng tác năm 1942, trong những năm khởi đầu của nền tân nhạc Việt Nam.

Khi sáng tác bài này, nhạc sĩ Đặng Thế Phong chỉ mới 24 tuổi, và đó cũng là năm ông qua đời, ở tuổi hãy còn thanh xuân. Khi vừa sáng tác xong, ông đặt tên cho bài hát này là Vạn Cổ Sầu, sau đó vì nghe theo lời bạn bè, ông mới đổi tên lại thành Giọt Mưa Thu. Cho đến bây giờ, không ai biết vì sao mới ở tuổi 24, người nhạc sĩ tài ba bạc mệnh đó lại thấu hiểu được cái “vạn cổ sầu” ở đời đến như vậy. Hay phải chăng đó là số mệnh, một sự báo trước cho cõi đời buồn bã của ông, cái buồn đó đã được chép lại trong 3 bài nhạc mùa thu đã trở thành bất tử, đó là Con Thuyền Không Bến, Mưa Thu, và bài hát cuối cùng tên là Giọt Mưa Thu, được viết trước khi tác giả qua đời chỉ vài tháng.

Ngoài hiên giọt mưa thu thánh thót rơi
Trời lắng u buồn mây hắt hiu ngừng trôi
Nghe gió thoảng mơ hồ
trong mưa thu
ai khóc ai than hờ!

Vài con chim non chiêm chiếp kêu trên cành
như nhủ trời xanh
Gió ngừng đi
mưa buồn chi
cho cõi lòng lâm ly

Hồn thu tới nơi đây gieo buồn lây
Lòng vắng muôn bề không liếp che gió về
Ai nức nở thương đời
châu buông mau, dương thế bao la sầu

Người mong mây tan cho gió hiu hiu lạnh
mây ngỏ trời xanh
chắc gì vui
mưa còn rơi
bao kiếp sầu ta nguôi

Gió xa xôi vẫn về
Mưa giăng mù lê thê
Đến bao năm nữa trời 
Vợ chồng Ngâu thôi khóc vì thu…

Có một giai thoại kể rằng, ca sĩ Thanh Thúy năm 16 tuổi, hàng đêm tại nhà hàng Mỹ Cảnh, cô hát Giọt Mưa Thu với một cảm xúc mãnh liệt. Nàng nhớ đến người mẹ bị lao phổi nặng, đang mỏi mòn chờ con trong căn nhà nhỏ ở con hẻm sâu – nàng đã bật khóc. Những giọt nước mắt đọng trên vành mi của người ca sĩ tuổi mới tròn trăng đã gieo vào lòng Trịnh Công Sơn nỗi xúc cảm tràn ngập để chàng viết thành ca khúc Ướt Mi, rồi sau đó là Thương Một Người.

Về hoàn cảnh ra đời của Giọt Mưa Thu, theo một bài viết của nhạc sĩ Lê Hoàng Long: “Thế rồi, một hôm mưa rơi tầm tã, giọt mưa lộp bộp trên mái lá, thánh thót từng giọt xuống đường, Đặng Thế Phong buồn quá, con tim như thắt lại, máu trào lên để có được một nhạc hứng lai láng, tràn trề khiến ông gượng ngồi dậy viết một hơi điệu nhạc buồn da diết, não nề. Ông viết xong bèn đặt tên cho sáng tác mới ấy là Vạn Cổ Sầu. Chập tối ông Thọ về có thêm dăm người bạn đến thăm, Đặng Thế Phong ôm đàn hát cho mọi người nghe. Nét mặt của mọi người nín thở nghe, đều buồn như muốn khóc. Nghe xong, ai nấy đều khen bài hát thật hay, xoáy vào tim vào óc nhưng cái tên bài bi thảm quá, nên sửa lại thì hơn. Chính vì thế mà Đặng Thế Phong, đổi tên là Giọt Mưa Thu. Có lẽ đây là cái điềm báo trước, là lời di chúc tạ từ nên Đặng Thế Phong lấy mưa ngâu, mùa mưa là dòng nước mắt tuôn chảy lênh láng của Chức Nữ với Ngưu Lang để ví cuộc tình Phong – Tuyết cũng phải cùng chung số phận phũ phàng giống vậy chăng? Đến một ngày cuối năm 1941, biết mình khó qua khỏi lưỡi hái của tử thần, Đặng Thế Phong mới ngỏ ý trở về Nam Định để được chết tại quê nhà và muốn ông Thọ dìu ông về.”

Giọt Mưa Thu được xếp vào những ca khúc hay nhất của tân nhạc Việt Nam. Phạm Duy cho rằng Giọt Mưa Thu cùng hai nhạc phẩm khác của Đặng Thế Phong khởi đầu cho dòng “nhạc thu” Việt Nam sẽ được Văn Cao và Đoàn Chuẩn tiếp nối sau này.

Nhạc sĩ Phạm Duy còn phân tích bài hát này như sau:

Từ khu vườn nhỏ ra tới sông dài, sông rộng, bây giờ Đặng Thế Phong còn đi xa hơn nữa, đi tới cuối cuộc đời của mình qua một ca khúc mà mới đầu anh định đặt tên là Vạn Cổ Sầu. Đó là bài Giọt Mưa Thu:

Ngoài hiên giọt mưa thu thánh thót rơi
Trời lắng u sầu mây hắt hiu ngừng trôi
Nghe gió thoảng mơ hồ
Trong mưa thu ai khóc ai than hờ…

Bây giờ mùa thu đối với anh là một sự chia ly, sự chết chóc. Dương thế trong mùa thu bao la sầu, gió xa xôi vẫn về, mưa giăng mù lê thê và lũ chim non chiêm chiếp kêu trên cành hay vợ chồng Ngâu sẽ mãi mãi khóc vì thu…

Vài con chim non chiêm chiếp kêu trên cành
Như nhủ trời xanh
Gió ngừng đi, mưa buồn chi
Cho cõi đời lâm ly

Hồn thu tới nơi đây gieo buồn lây
Lòng vắng muôn bề không liếp che, gió về
Ai nức nở thương, đời châu buông mau
Dương thế bao la sầu.

Giọt mưa thu nghe như bản Nhạc sầu trong thơ Huy Cận:

Ai chết đó, nhạc buồn chi lắm thế
Chiều mồ côi, đời rét mướt ngoài đường

Từng tiếng lệ, ấy mộng sầu lá úa
Chim vui đâu, cây đã gãy vài cành…

Trong bài Giọt Mưa Thu, Đặng Thế Phong dung hợp cả hai âm giai thất cung Tây Phương và ngũ cung Việt Nam để nói lên cái hắt hiu, cái lâm ly, cái xa xôi của mùa thu ngoài đời và trong đời mình. Với Giọt mưa thu, Đặng Thế Phong còn cho ta thấy sự chuyển thể khéo léo trong ca nhạc Việt Nam loại mới, xứng đáng là sự nối dài của nhạc cổ truyền. Lối hành âm từ giọng Mi mineur qua La majeur ở nhiều đoạn trong bài Giọt mưa thu chẳng khác chi lối chuyển thể trong loại hát bồng mạc, sa mạc nhưng phong phú hơn. Nếu nghiên cứu theo lối Tây Phương thì ca khúc được xây dựng trên mode dorien rất gần gũi với một dạng trong ngũ cung Á Đông. Âm vực của bài này rất rộng, nét nhạc đi từ nốt Si trầm lên tận Sol cao, cốt ý diễn tả cái sầu thiên cổ trong mùa thu, có mưa rơi không bao giờ ngừng.

Vì Đặng Thế Phong mất khi còn quá trẻ, từ năm 1942, khi đó các phương tiện truyền thông (báo chí) đã hiếm, lại chủ yếu là viết về tình hình chính trị xã hội đương thời, ít có sự quan tâm đến cuộc đời của người nhạc sĩ tuổi hãy còn trẻ này. Vì vậy thông tin về cuộc đời của nhạc sĩ Đặng Thế Phong được lưu truyền lại cho đến nay chủ yếu là huyền thoại, giai thoại, không có gì là chắc chắn. Giai thoại đó như là ẩn hiện trong một màn sương mở ảo, rồi lại bị phủ lên bởi một lớp bụi thời gian dày đặc, và bị xói mòn đi những hình ảnh hiếm hoi còn lưu lại.

Có khá nhiều người kể về cuộc đời của Đặng Thế Phong, về chuyện tình yêu của ông, rồi hoàn cảnh sáng tác những bài nhạc buồn bất tử của ông. Tuy nhiên đó chỉ là những giai thoại, và cuộc đời của Đặng Thế Phong cũng giống như là một huyền thoại của tân nhạc Việt.

Chính nhạc sĩ Phạm Duy, trong hồi ký của mình, còn nghi ngờ chính người bạn của mình là Bùi Công Kỳ, khi ông này tự nhận là người viết lời cho bài hát Giọt Mưa Thu cùng với Đặng Thế Phong.

Phạm Duy đã viết: “Bùi Công Kỳ là người Nam Định, bạn thân của Đặng Thế Phong. Nó nói nó soạn lời ca cho bài Giọt Mưa Thu, một điều mà tôi vẫn chưa tin là đúng hoàn toàn, vì Đặng Thế Phong chết đã từ lâu, làm sao mà mình kiểm chứng được? Tôi rất yêu nó vì nó có một lối sống bất cần đời…”

Nhắc lại về ca khúc Giọt Mưa Thu – Vạn Cổ Sầu, mặc dù tác giả đã đổi tên bài hát để tránh sự bi thảm quá mức, nhưng ông vẫn để lại một nỗi sầu lại cho chúng ta và cả những thế hệ sau này.

Mùa thu của Đặng Thế Phong qua bao nhiêu năm tháng vẫn mãi mãi là mùa thu của tình yêu vô vọng, mùa thu của phận đời, phận người nghiệt ngã, mùa thu của tài hoa nhưng bạc mệnh.

Những ngày tháng 7 mưa dầm, nghe lại Vạn Cổ Sầu, thấy lòng bâng khuâng và tiếc nhớ người xưa.

Đông Kha (Ghi rõ nguồn nhacxua.vn khi copy bài viết này)

LEAVE A REPLY

Please enter your comment!
Please enter your name here