Danh ca Thái Thanh là người đã “khóc cười theo mệnh nước nổi trôi” trong mấy mươi năm. Bà được mệnh danh là “tiếng hát vượt thời gian”, “giọng ca vàng không tuổi” (The Ageless Golden Voice), như được in trên bìa một băng nhạc xưa. Sau này tôi được nghe một danh xưng nữa dành cho danh ca, từ một người giáo viên mới ở Hà Nội vào Sài Gòn: “Ở ngoài ấy người ta gọi Thái Thanh là Tiếng Hát Lên Đồng”!
Những danh xưng ấy dành cho Thái Thanh tất nhiên không thuyết phục tất cả mọi người, mà chỉ đúng đối với những ai yêu mến bà. Vì sao lại như vậy? Có lẽ đó là vì giọng hát của nữ danh ca này không dành cho những đôi tai không chuộng các “âm tần cao”, và/hay không chuộng các “cường độ biểu cảm – đặc biệt là bi cảm – quá lớn”
Tuy nhiên con số những kẻ yêu (giọng hát) Thái Thanh là không nhỏ, và trong số ấy cũng không hề thiếu những tên tuổi lớn, có cả những người ở trong nghề liên quan đến văn học nghệ thuật, như nhạc sĩ Phạm Đình Chương, nhạc sĩ Phạm Duy, nhạc sĩ Cung Tiến, danh cầm Nghiêm Phú Phi, nhà văn – nhà thơ Thanh Tâm Tuyền, nhà văn Mai Thảo, nhà thơ Du Tử Lê, nhà thơ Nguyên Sa,… cho nên những lời xưng tụng dành cho người ca sĩ ấy không phải tự nhiên mà có, mà đó là điều tất yếu phải “chính xác” và “xứng đáng”.
Trong chủ quan hạn hẹp của người viết bài này, tiếng hát Thái Thanh có thể ví như một “đặc sản”, ai yêu thích thì sẽ nghiện. Còn nếu đã không có sự đồng điệu thì không thể gượng ép để mà nghe được, dù chỉ là một câu, một nốt nhạc. Có người sẽ thắc mắc: “Làm gì có một đặc sản giống như thế?”. Xin thưa rằng có, đó là Quả sầu riêng.
Mặc cho nhiều người có thể “bịt mũi xua tay”, vẫn không hiếm người lõi đời “nghiện” sầu riêng, xem nó là “số một”, và nó luôn là một trong những loại quả “quý và đắt nhất”.
Tương tự như vậy, có nhiều người tôi quen biết “nghiện” Thái Thanh (và nghiện cả sầu riêng). Thậm chí đối với một số người hơi “cực đoan” thì chỉ có mỗi một mình Thái Thanh biết “hát”, còn những ca sĩ khác chỉ là “phát âm một cách khổ sở”.
Nói về “ngôi vị” của Thái Thanh trong giới ca sĩ Sài Gòn trước 1975 có lẽ không ai chính xác bằng “người trong giới”, đặc biệt là một trong các danh ca hàng đầu thủa ấy – Lệ Thu. Năm 1970, nhân chuyến tham dự khai mạc Hội Chợ Osaka, Nhật Bản, Lệ Thu đã trả lời phỏng vấn của báo chí: “Nếu chị Thái Thanh có mặt ở đây và hát, mọi người sẽ cúi đầu khâm phục!”. Cũng chính Lệ Thu, trong bài hát Sài Gòn Niềm Nhớ Không Tên của nhạc sĩ Nguyễn Đình Toàn, cô đã “sửa” ca từ của một câu khi hát “Đâu rộn ràng giọng hát Thái Thanh?” Kiêu ngạo và đắt giá nhất trong giới ca sĩ ngày đó, Lệ Thu chỉ chấp nhận “nghiêng đầu” trước Thái Thanh.
Ca sĩ Khánh Ly cũng đã từng nói đại ý rằng: “Thái Thanh là ngọn hải đăng của tôi… Ngày ấy, mọi ca sĩ đều kính nể và tôn trọng chị Thái Thanh”.
Mặc dầu Thái Thanh đi trước cả về tuổi đời lẫn tuổi nghề so với hai danh ca Lệ Thu và Khánh Ly (cũng như với hầu hết các ca sĩ khác), giọng lẫn cách hát của bà vẫn “trẻ trung”, “hiện đại” và “độc đáo” nhất.
Tôi vẫn tin là bạn không cần nhìn các ca sĩ Việt Nam “làm trò” khi họ hát, mà chỉ cần nghe cách phát âm cũng đủ để phân biệt và xếp hạng họ là loại ca sĩ nào. Nhưng đối với Thái Thanh thì khác, bạn nên ngắm “khẩu hình” của bà lúc bà hát – cái cách bà cấu âm (articulate) từng “âm”, từng “chữ” – chuyển động của má, môi, cơ miệng, lưỡi, hàm (răng) trên, hàm (răng) dưới, xương quai hàm; điều đó tác động đến cả cặp lông mày, cũng như vầng trán, và tất nhiên rồi, cả đôi mắt nữa.
Mà không chỉ thế, hãy nhìn thanh quản ở cổ, nhìn hai vai, và tay… của người hát. Cách phát âm/cấu âm của Thái Thanh, bắt đầu từ “bộ máy phát âm”, đã tác động hoàn toàn tự nhiên đến các cơ trên mặt, rồi lan tỏa toàn thân. Khi hát, Thái Thanh như “đang bơi”, hay “đang bay”, (theo nghĩa đen) trong âm nhạc, và toàn bộ ngôn ngữ cơ thể của người ca sĩ ấy toát lên thông điệp này: Được cất tiếng hát, đối với bà, là Tất Cả – là Sự Sống, là Hạnh Phúc vô bờ.
Nguồn: Ấu Lăng (vanchuongviet.org)